LesioPM

Operacja Weserübung była kryptonimem niemieckiej inwazji i podboju Danii i Norwegii, która rozpoczęła się 9 kwietnia 1940 roku. Wczesnym rankiem niemieckie wojska zaatakowały neutralne państwa skandynawskie. Inwazja ta była rzekomo ruchem prewencyjnym wyprzedzającym planowaną i rzeczywiście otwarcie dyskutowaną francusko-brytyjską okupację obu tych krajów, takie oficjalne stanowisko zostało przekazane przez niemieckich przedstawicieli rządom obu państw po wkroczeniu wojsk niemieckich. Wojska III Rzeszy miały być gwarantem ochrony ich neutralności przed zagrożeniem ataku ze strony koalicji francusko-brytyjskiej.

Prawdą jest, że już wiosną 1939 roku brytyjska admiralicja rozważała kraje skandynawskie i Morze Bałtyckie jako potencjalny teatr wojenny w każdym konflikcie z hitlerowskimi Niemcami, kilka miesięcy później we wrześniu 1939 roku konflikt ten się urealnił. Doświadczeni strategicznym impasem i długa listą ofiar na froncie zachodnim podczas I wojny światowej, rząd brytyjski bardzo niechętnie chciał się angażować w kolejny konflikt lądowy na kontynencie, dlatego też Brytyjczycy zaczęli rozważać strategię blokady morskiej III Rzeczy, która w istotny sposób osłabiłaby siły niemieckie i ich przemysł zbrojeniowy.

W tym czasie niemiecki przemysł zbrojeniowy opierał się w dużym stopniu na imporcie rudy żelaza z północnoszwedzkiego okręgu górniczego, skoncentrowanego w okolicach Kirunie i Malmberget. Tylko znikoma część tej rudy żelaza była transportowana do Niemiec drogą morską ze szwedzkiego portu Luleå na Morzu Bałtyckim, natomiast blisko 90 % importu transportowane było koleją ze Szwecji do norweskiego portu Narwik, który był wolny od lodu, a następnie ładowane na niemieckie statki i transportowane do niemieckich hut. Brytyjczycy uwierzyli zatem, że blokada norweskiego wybrzeża może ograniczyć dostawy rudy żelaza do hitlerowskich Niemiec, a także służyć zaostrzeniu ogólnej blokady morskiej Niemiec poprzez uniemożliwienie żeglugi z wykorzystaniem norweskich wód przybrzeżnych.

W październiku 1939 roku głównodowodzący niemieckiej Kriegsmarine, Grossadmiral Erich Raeder referował Hitlerowi o zagrożeniu wynikającym z zajęcia przez Brytyjczyków norweskich portów, czym argumentował konieczność niemieckiej inwazji na Norwegię i uprzedzenie działa brytyjskich. Dodatkowo w ocenie Grossadmirała Raedera zajęcie przez wojska niemieckie Norwegi pozwoli niemieckiej Kriegsmarine przejąć kontrolę w tym obszarze morskim i w perspektywie czasu zapewni Niemcom bazy do przyszłych operacji wymierzonych przeciw Wielkiej Brytanii. Pozostali dowódcy niemieckich rodzajów wojsk nie wykazywali zainteresowania krajami skandynawskimi, Adolf Hitler wydał Führerweisung Nr 6 z dnia 9 października 1939 roku, w którym stwierdził, że głównym wysiłkiem wojennym Niemiec będzie ofensywa lądowa na Francję przez kraje Beneluksu.

Po drugiej stronie kanału La Manche, pod koniec listopada Winston Churchill, Pierwszy Lord Admiralicji zaproponował opanowanie przez brytyjską marynarkę wojenną norweskich wód przybrzeżnych, co zmusi niemiecką żeglugę transportującą rudę żelaza do zmiany marszruty na otwarte wod Morza Północnego, gdzie królewska marynarka mogłaby łatwiej i konsekwentnie przechwytywać lub niszczyć te statki. Propozycja ta został jednak odrzucona przez premiera i sekretarza spraw zagranicznych Neville'a Chamberlain'a, który uważał, że takie działanie może zostać niekorzystnie odebrane przez państwa neutralne, takie jak Stany Zjednoczone. Sytuacja dyplomatyczna zmieniła się po rozpoczęciu w listopadzie 1939 roku wojny rosyjsko-fińskiej, Churchill ponowił swoją propozycję, ale po raz kolejny została odrzucona.

Miesiąc później w grudniu 1939 roku Wielka Brytania i Francja poważnie rozważały dostarczanie sprzętu i pomocy humanitarnej do walczącej z sowietami Finlandii, w tym czasie uważano Rosję za sojusznika III Rzeszy. W alianckim planie był desant wojsk francuskich i brytyjskich w Narwiku, a następnie przemarsz przez północną Szwecję do walczącej Finlandii. Plan ten zakładał również możliwość zajęcia przez aliantów szwedzkiego okręgu wydobycia rud żelaza. Tym razem zdobył on akceptację premiera Chamberlain'a, jednak zarówno Norwegia, jak i Szwecja dały do zrozumienia, że jakiekolwiek brytyjsko-francuskie zaangażowanie w sprawy skandynawskie nie będzie tolerowane. Planowanie operacji kontynuowano jednak w tajemnicy, aż do czasu gdy w marcu 1940 roku Finowie podpisali z ZSRR zawieszenie broni.

Jak nie trudno przewidzieć Niemcy domyślali się alianckich planów w krajach skandynawskich i zagrożenia z tym związanego dla dostaw rudy żelaza, od których uzależniony był niemiecki przemysł wojenny. W dniu 14 grudnia 1939 roku Adolf Hitler nakazał dowództwu Wehrmachtu rozpoczęcie wstępnego planowania inwazji na Norwegię. Wstępny plan nosił nazwę "Studie Nord" i opierał się na użyciu jednej niemieckiej dywizji lądowej. W połowie stycznia 1940 roku niemiecka Kriegsmarine opracowała rozszerzoną wersję planu "Studie Nord", w którym zwróciła uwagę na dwa czynniki. Pierwszym z czynników było zastosowanie zaskoczenia operacyjnego i taktycznego w celu zmniejszenia zagrożenia ze strony norweskich sił zbrojnych i ewentualne wsparcie brytyjskie, a drugim czynnikiem było wykorzystanie niemieckich okrętów wojennych zamiast stosunkowo powolnych statków handlowych do transportu sił inwazyjnych, co miało pozwolić na równoczesny desant na wszystkich obszarach docelowych. Ten nowy plan wymagał od armii zapewnienia pełnego korpusu jednej dywizji górskiej, dwóch dywizji piechoty i jednej zmotoryzowanej brygady piechoty. Celem wojsk inwazyjnych było zajęcie w jak najkrótszym czasie stolicy Oslo i głównych norweskich miast Bergen, Finnmark, Narvik, Stavanger, Tromsø i Trondheim. Ponadto siły niemieckie miały szybko pojmać króla Danii Chrystiana X i króla Norwegii Haakona VII w nadziei, że spowoduje to szybką kapitulację.

Dowodzenie elementem lądowym operacji "Weserübung" powierzono generałowi Nikolausowi von Falkenhorstowi, który w kampanii wrześniowej w 1939 roku dowodził XXI Korpusem Armijnym, który nacierał na Polskę z Prus Wschodnich. W skład XXI Grupy wchodziły między innymi Gebirgsdivision generała Eduard Dietl oraz 5 dywizji piechoty, z których żadna jeszcze nie "powąchała prochu" w walce, a także 3 dywizji szturmowych, które miały być uzupełnione o kolejne trzy wraz z postępem walk oraz trzy kompanie spadochroniarzy, które miałyby być również wykorzystywane do zajęcia lotnisk, które stanowiły istotny element operacji. W swojej pierwszej formie plan skupiał się wyłącznie na inwazji na Norwegię, co było głównym celem, gdyż kontrolę duńskich lotnisk miały zapewnić starania dyplomatyczne. Jednakże 1 marca Adolf Hitler wydał nowy rozkaz, Führerweisung Nr 10a, która nakazała inwazję na Danię i Norwegię.

Operacja lądowa wpierana była przez V Luftflotte generała Erharda Milcha w postaci X Fliegerkorps generała Hans Geisler’s z 290 bombowcami, 40 bombowcami nurkującymi, blisko 100 myśliwców dwusilnikowych i jednosilnikowych, 70 samolotów zwiadowczych i, co najważniejsze, około 500 samolotów transportowych Junkers Ju 52/3m, których celem był transport zaopatrzenia i dostarczenie oddziałów spadochronowych w rejon operacji. W operacji wzięła udział niemal cała flota niemieckiej Kriegsmarine, okręty wojenne zostały uzupełnione o około 41 statków transportowych do zaopatrywania dodatkowych wojsk, broni i paliwa. Siłami Kriegsmarine dowodził generał broni Alfred Saalwächter, kierujący Marinegruppenkommando West.

Pierwsze statki operacji "Weserübung" wypłynęły z niemieckich portów w dniu 3 kwietnia 1940 roku, w dniu 8 kwietnia brytyjski niszczyciel rozpoczął kładzenie pierwszych min na wodach norweskich, a rankiem następnego dnia rozpoczęła się niemiecka inwazja. Pod względem strategicznym Dania nie miała większego znaczenia dla Niemiec i były im tylko potrzebne duńskie lotniska do kontynuowania operacji "Weserübung" w Norwegii. Mała i stosunkowo płaska Dania była idealnym terenem do prowadzenia szybkich operacji, które preferowali Niemcy, a niezbyt liczna armia duńska, pod dowództwem generała Williama Wain Priora, składająca się głównie z 1. dywizji generała Hansa Aage Rolsteda "Seeland" z siedzibą w Kopenhadze i wschodniej Danii oraz 2. dywizji generała Fredericka Christiana Essemanna z siedzibą na Półwyspie Jutlandzkim, nie miały większych szans na powodzenie zbrojnego oporu przeciwko wojskom niemieckim. Niemniej jednak, we wczesnych godzinach porannych niektóre pułki duńskie zaangażowały niemiecką armię, powodują kilkadziesiąt ofiar śmiertelnych. Jednak pierwsze bombardowania duńskiej stolicy przez samoloty Luftwaffe, sprawiły, że duński król Christian X skapitulował dwie godziny od rozpoczęcia niemieckiej inwazji, w zamian za niemiecką obietnicę duńskiej niezależności politycznej w sprawach wewnętrznych.

W tym samym czasie inne oddziały niemieckie atakowały główne miasta na długim norweskim wybrzeżu, a do Oslofjord wpływały niemieckie statki, które spotkały się z ostrzałem z twierdzy Oscarsborg, norwegom udało się zatopić jeden ze statków "Blücher", którym transportowani byli urzędnicy, którzy mieli stworzyć nowy norweski rząd uległy wobec III Rzeszy. Niemcy obawiali się, że zatonięcie statku było efektem napłynięcia na minę morską, przez co na chwilę wstrzymali inwazję na stolicę, to opóźnienie umożliwiło ewakuacje norweskiej rodziny królewskiej i rządu. O godzinie 7:30, norweski nazista Vidkun Quisling przeprowadził pierwszy zamach stanu przez radio w historii. Przez radio podał komunikat, że ze skutkiem natychmiastowym przejmuje rządy w Norwegi.

Walki o wybrzeże trwały jednak znacznie dłużej, szczególnie na dalekiej północy, gdzie niemiecką inwazję uprzedziły alianckie siły brytyjskich, francuskich i polskich żołnierzy, którzy wylądowali w Narwiku, dołączyły również do nich norweskie oddziały, w sumie siły aliantów liczyły blisko 25 tysięcy żołnierzy, co stanowiło pięciokrotną przewagę liczebną w stosunku do Niemców, w dniu 17 kwietnia 1940 roku Adolf Hitler nakazał wycofanie wojsk niemieckich z Narwiku. Jednak sukces aliantów na dalekiej północy nie trwał długo, dwa miesiące później po rozpoczęciu inwazji na Francję zmieniły się priorytety i wojska alianckie zostały wycofane z Narwiku w celu wzmocnienia działań wojennych na kontynencie. Niemcy zajęli Narwik w dniu 8 czerwca 1940 roku.

---

Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CC0.