LesioPM

Wielu historyków wciąż zadaje sobie pytanie, dlaczego Adolf Hitler nie zdecydował się nigdy na zajęcie Szwajcarii? Dlaczego oszczędził temu niewielkiemu neutralnemu państwu losu innych europejskich krajów? Jak wiadomo, neutralność nie przeszkadzała mu w zajęciu krajów Beneluksu, Danii ani Norwegii. Tylko te ostatnie państwo było celem, z racji swoich zasobów naturalnych i portu na północy, a pozostałe państwa były tylko środkami do realizacji strategicznych celów.

Szwajcaria była zaliczana przez rządzących III Rzeszą Niemiecką do "wspólnoty germańskiej", więc zakładano, że wcześniej czy później podzieli los Austrii, szczególnie że pod koniec 1940 roku wszyscy jego sąsiedzi zostali włączeni do III Rzeszy lub byli okupowani przez Niemców i ich sojuszników. Wspólny język, lokalizacja większej części przemysłu i ludności w północnej, relatywnie płaskiej i łatwej do zdobycia części kraju, a także brak pomocy ze strony sąsiadów powinno stanowić zachętę do szybkiego zajęcia alpejskiego kraju.

W Berlinie na rozkaz Hitlera opracowano również plany operacyjne inwazji pod kryptonimem "Tannenbaum" (Jodła), plany te zakładały użycie od 300 do 500 tysięcy żołnierzy niemieckich i włoskich. Ponadto Heinrich Himmler przeprowadził już konsultacje w sprawie ewentualnego gubernatora III Rzeszy lub komisarza III na okupowanym terytorium Szwajcarii. W Berlinie było przekonanie, że z racji "wspólnoty germańskiej" Szwajcaria podąży drogą Austrii i bez oporu przyłączy się do III Rzeszy, gdy ta uzna to za konieczne. Plany operacji "Tannenbaum" zakładał działania dywersyjne, podobne do zastosowanych wcześniej w Polsce, czyli sabotażyści mieli próbować przeprowadzić zamach na władzę, a następnie zwrócić się do Wehrmachtu o pomoc. "Ważną rolę przypisywano szwajcarskim ochotnikom z Wehrmachtu i SS (około 2 tys. osób), z których zamierzano utworzyć szwajcarski legion SS, a także zdelegalizowanej w 1940 organizacji o nazwie Ruch Narodowy Szwajcarii (niem. Nationale Bewegung der Schweiz (NBS) z dr. Maxem Leo Kellerem na czele".

Władze Szwajcarii nie były jednak nigdy zainteresowane przyłączeniem się do nazistowskich Niemiec, jeszcze w 1939 roku zawarły z Francją tajny układ wojskowy "Plan H Helvetia", który zakładał współpracę militarną ze strony Francji, gdyby armia niemiecka zdecydowała się na ominięcie Linii Maginota przez terytorium Szwajcarii. Helveci świadomi zagrożenia pod koniec sierpnia 1939 roku zwiększyli liczebnie wojska ochrony pogranicza do 100 tysięcy, a 1 września przeprowadzili powszechną mobilizację kolejnych 150 tysięcy rezerwistów.

Dwa dni po upadku Francji, w dniu 24 czerwca 1940 roku sprawa agresji na alpejski kraj była przedmiotem narady na najwyższym szczeblu, minister spraw zagranicznych III Rzeszy Joachim vo Ribbentrop nalegał na jak najszybsze rozpoczęcie działań zbrojnych, jednak szef Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu feldmarszałek Wilhelm Keitel był przeciwny inwazji, uważając "za wystarczającą (i przynoszącą o wiele mniej ofiar własnych) zbrojną demonstrację wobec tego kraju w postaci koncentracji Wehrmachtu na granicach". W efekcie tej narady obsadzono w dniu 5 lipca 1940 roku granicę szwajcarską w Jurze żołnierzami niemieckiej 1 Dywizji Górskiej, a także przesunięto bardziej na południe zmotoryzowane jednostki Guderiana. Hitler nie wydał rozkazu do ataku.

Hitler wielokrotnie wyrażał swoją krytyczną opinią o Szwajcarii i szwajcarach, w czerwcu 1941 roku, podczas spotkania z faszystowskim przywódcą Włoch, Benito Mussolinim, oraz jego ministrem spraw zagranicznych i zięciem, Galeazzo Ciano miał powiedzieć: "Szwajcaria posiada obrzydliwych i nieszczęśliwych ludzi i system polityczny. Szwajcarzy są śmiertelnymi wrogami nowych Niemiec". Rok później określił Szwajcarię jako "...pryszcz na europejskiej twarzy...", "...zapomnianą gałąź germańskiego narodu..." oraz jako kraj, który nie miał prawa istnieć. Mimo wszystko nigdy nie zdecydował się zaatakować tego alpejskiego państwa.

Zapewne nie było jednego zasadniczego powodu, dlaczego tego nie zrobił. Nie bez znaczenia był brak zagrożenia militarnego ze strony helwetów, zaangażowanie jednostek Wehrmachtu w Szwajcarii zmuszałoby Hitlera do wycofania ich z innych teatrów wojennych, gdzie były bardziej potrzebne. Szwajcarskie banki pomimo zawieruchy wojennej w Europie, były jedynymi bankami na świecie, gdzie III Rzesza mogła „bezpiecznie” i „legalnie” trzymać wszelkie swoje „skarby”, bez obawy ich utraty. Jednakże w obawie przed agresją, Szwajcarzy ukryli posiadane rezerwy złota w trudnodostępnych terenach górskich, zabezpieczony bardzo dobrymi umocnieniami, które były łatwe do obrony, a ich zdobycie kosztowałoby atakujących dziesiątki ofiar. Szwajcarzy byli również przygotowani do zniszczenia własnej infrastruktury przemysłowej i komunikacyjnej między innymi mostów, tuneli, a nawet zapory wodne w dolinie Linth, w związku z czym okupacja kraju byłaby bezcelowa.

Czy o tym wszystkim wiedział Hitler, kiedy opóźniał realizację operacji "Tannenbaum", żeby w konsekwencji nie przeprowadzić jej w ogóle, czy może były jeszcze inne czynniki, które to spowodowały? Jest to jedno z pytań, które wciąż wzbudza emocje historyków. A jakie jest wasze zdanie co zawarzyło?

---

Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CC0.